Bibliografia Warszawy i aglomeracji warszawskiej za lata 1999-2003 rok.
[oprac. Jolanta Błaszczyk, Joanna Jaszek, Jolanta Jęśko]



WSTĘP



   Prezentowana "Bibliografia Warszawy i aglomeracji warszawskiej" za lata 1999-2004 stanowi drugą część Bibliografii Województwa Mazowieckiego.
Adresowana jest do szerokiego kręgu odbiorców, od uczniów szkół średnich, przez studentów, dziennikarzy, przewodników po Warszawie, członków towarzystw regionalnych po naukowców.

Zakres, zasięg, dobór materiału

   "Bibliografia Warszawy i aglomeracji" obejmuje dokumenty samoistne i niesamoistne wydawniczo, opublikowane w latach 1999-2003 r., w wydawnictwach zwartych i ciągłych o nieograniczonym zasięgu terytorialnym, językowym i autorskim.
Jest bibliografią terytorialną, przedmiotową o zasięgu wyznaczonym przez dawne granice województwa warszawskiego, dziś pokrywające się w zasadzie z granicami powiatów : Warszawa, Warszawa-Zachód, grodziskim, legionowskim, mińskim, nowodworskim, otwockim, piaseczyńskim, pruszkowskim, wołomińskim. Rejestruje piśmiennictwo treścią odnoszące się do spraw Warszawy i wybranego terenu. Znajdują się w niej również materiały dotyczące osób i ich dorobku, ale tylko te, które wykazują ewidentny związek z wymienionym obszarem.
Podobne kryterium zastosowano do instytucji, zjazdów, narad, wystaw, spektakli teatralnych itp.
Bibliografia dąży do kompletności, choć nie uwzględnia jeszcze w sposób systematyczny materiałów niepublikowanych oraz wydawnictw innych niż graficzne. W wyborze prezentuje dokumenty życia społecznego : katalogi wystaw, księgi adresowe, foldery, o istotnej wartości informacyjnej. Całkowicie pomija programy spektakli teatralnych, plakaty, afisze, ulotki, druki reklamowe i akcydensowe.
Nie uwzględnia materiałów z podręczników szkół wszystkich szczebli, haseł z encyklopedii, a także niepublikowanych zasobów archiwów.
   Bibliografia, obok materiałów o treści naukowej i popularnonaukowej, wybranych z wydawnictw zwartych i ponad 250 wydawnictw periodycznych (blisko 400 przejrzanych) rocznie, rejestruje bardzo liczne artykuły i przyczynki z 4 tytułów dzienników ("Gazeta Wyborcza", "Rzeczpospolita", "Trybuna", "Życie Warszawy").
Selekcji poddano ten materiał (głównie z dzienników), który nie wnosił nic nowego do prezentowanych zagadnień (bez względu na jego objętość). Odrzucone opisy zachowane zostały w bazie danych Działu Varsavianów.
Bibliografia zawiera 23701 opisów.
Układ bibliografii

   Zrąb główny podzielono na 21 działów tematycznych, uszeregowanych alfabetycznie. W działach wyodrębniono poddziały uzależnione od liczby i tematyki dokumentów. Z tych samych powodów w kilku przypadkach wprowadzono podziały trzeciego stopnia.

   Dział OGÓLNY - zawiera materiały o takim charakterze . Dzieli się na 17 poddziałów tematycznych bądź formalnych. Kilka z nich wymaga dodatkowych wyjaśnień.
   Poddział : Bibliografie. Znajdują się tu bibliografie (poza bibliografiami załącznikowymi), zarówno ogólne, jak też ograniczone do jednej lub kilku dziedzin czy osób.
   Poddział : Biografie dzieli się na dwie części : Biografie zbiorowe i Biografie a/z i obejmuje piśmiennictwo dotyczące poszczególnych osób, niezależnie od dziedziny z jaką są one związane. Wyjątek stanowią biografie aktorów, zgromadzone w dziale . SZTUKA - Aktorzy.
   Poddział : Czasopisma - rejestruje dokumenty regionalne w alfabetycznej kolejności tytułów za rok 2000. Materiał przedmiotowy, dotyczący czasopism, znajduje się w dziale KULTURA. ŚRODKI PRZEKAZU w poddziale Prasa, dziennikarstwo.
   Poddział Encyklopedie, informatory - obejmuje księgi adresowe, telefoniczne, handlowe, usługowe o treści ogólnej i szczegółowej oraz quasi przewodniki, czyli te, które mają w podtytule przewodnik, będąc w rzeczywistości typowymi informatorami.
   Poddział Felietony, wspomnienia, wywiady - zbiera dokumenty o charakterze ogól- nym o stosunkowo nieostrej precyzji informacyjnej, dotyczące różnych spraw miasta i regionu. Wywiady, z dominującymi wątkami biograficznymi, znajdują się w poddziale Biografie.
   Poddział Imprezy, konkursy, targi - grupuje materiały dotyczące inicjatyw sportowych, kulturalnych czy handlowych.
   Poddział Kartografia, plany, mapy - gromadzi mapy wszystkich rodzajów : geograficzne, geologiczne, historyczne itd. oraz plany miast.    Poddział Nagrody, odznaczenia, honorowe obywatelstwa - dotyczy wyróżnień, których podmiotem i przedmiotem mogą być miasta, inne ośrodki lokalne, obywatele.
   Poddział Uroczystości, obchody, rocznice - przedstawia materiał dotyczący lokalnych obchodów świąt państwowych, uroczystości pogrzebowych o charakterze masowym, manifestacji pokojowych, jubileuszów.
   Poddział Wypadki, katastrofy, pożary - gromadzi informacje na temat klęsk żywiołowych, wypadków losowych, komunikacyjnych i wypadków przy pracy.
   Poddział Wystawy - informuje, zgodnie z założeniami bibliografii, o ekspozycjach tematycznie związanych z Warszawą i aglomeracją, instytucjami i członkami lokalnych grup artystycznych. Prezentowany materiał dotyczy zagadnień ogólnych i szczegółowych.

   Dział ADMINISTRACJA - obejmuje piśmiennictwo dotyczące organów władzy lokalnej i podstawowych problemów jej funkcjonowania. Dział składa się z 5 poddziałów. W niniejszym roczniku najobszerniejszym jest Ustrój, poddział, który zbiera materiał reprezentatywny dla ożywionej dyskusji tego czasu. Poddział Władze miast, dzielnic gmin, odzwierciedla lokalne struktury samorządowe i państwowe.

   Dział ARCHITEKTURA. BUDOWNICTWO - zbiera piśmiennictwo zarówno na tematy ogólne, jak i opisy poszczególnych obiektów (historycznych, istniejących, w budowie). Zagadnienia budownictwa ograniczone zostały do problemów ogólnych i realizacji "w toku". Sprawy mieszkaniowe, problemy istniejących osiedli, wykazane są w dwóch innych działach :
GOSPODARKA - Gospodarka mieszkaniowa, nieruchomości oraz URBANISTYKA - Dzielnice, osiedla, jurydyki.
Wprowadzenie w tym dziale dziesięciu poddziałów wynika z tematyki dokumentów. Bliższych dopowiedzeń wymagają dwa. Poddział : Kościoły, świątynie, domy parafialne - gromadzi materiał dotyczący wyłącznie architektonicznych aspektów budowli, sakralne funkcje budynków są tematem piśmiennictwa zebranego w dziale WYZNANIA. ŻYCIE RELIGIJNE. Poddział Zabytki, style, zajmuje się prezentacją materiału dotyczącego ogólnych zagadnień ochrony i konserwacji zabytków oraz tematycznych omówień przykładów stylów architektonicznych.

Dział BEZPIECZEŃSTWO obejmuje dokumenty dotyczące funkcjonowania poszczególnych instytucji związanych z bezpieczeństwem publicznym. Sprawy przestępczości i jej ścigania znajdują się w dziale SPOŁECZEŃSTWO - Przestępczość, akty terroru i w dziale PRAWO.

Dział GOSPODARKA ujmuje całość problemów wynikających z funkcjonowania aglomeracji. Uwzględnia dokumenty dotyczące działalności przedsiębiorstw państwowych, komunalnych i prywatnych. Dzieli się na 11 poddziałów, których tytuły odzwierciedlają dziedziny aktywności gospodarczej opisywanego terytorium. Poddział Przemysł, zawiera niewielką liczbę opracowań na temat poszczególnych gałęzi produkcyjnych. Dominuje w nim materiał prezentujący poszczególne zakłady (zgromadzony w poddziale III stopnia Firmy, zakłady). Informacje o niewielkich przedsiębiorstwach produkcyjnych zgromadzone są w poddziale Rzemiosło, drobny przemysł.    Dział HISTORIA - porządkuje dokumenty w pięciu ułożonych chronologicznie poddziałach. Z powodu dużej liczby materiałów, najbardziej rozbudowany jest poddział Wiek 20. Zastosowano w nim poddziały III stopnia, gromadzące opisy na temat następujących okresów : Lata 1901-1918, Lata 1918-1939, Lata 1939-1944, Lata 1945-1981. Materiał dotyczący okresu 1939-1944 został dodatkowo uporządkowany wokół tematów : sierpień - grudzień 1944 i Żydzi. Granicę chronologiczną całego działu stanowi rok 1981 i konsekwencje wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Kryterium przydzielania pozycji do działu HISTORIA jest temat dokumentu a nie jego ujęcie (odstępstwo stanowią opisy dokumentów na temat funkcjonowania państwa podziemnego w latach 1939-1944).

   Dział JĘZYKOZNAWSTWO - prezentuje niewielką liczbę dokumentów, przeważnie o charakterze popularnym, na temat gwary i nazewnictwa.

   Dział KULTURA. ŚRODKI PRZEKAZU w sześciu poddziałach zbiera piśmiennictwo obejmujące problematykę placówek upowszechniania kultury, spraw książki i wydawnictw, wszelkich form działalności dziennikarskiej.
   Poddział Biblioteki, uwzględnia również materiał na temat księgozbiorów prywatnych.

   Dział LITERATURA PIĘKNA - obejmuje zarówno wykaz wyselekcjonowanych tekstów literackich jak i materiał krytyczny, biograficzny i dotyczący przejawów życia literackiego opisywanego terytorium. Bibliografia rejestruje antologie i tomy poezji związane tematycznie z regionem bądź z jego mieszkańcami. Pojedyncze utwory poetyckie, zamieszczone w czasopismach, odnotowywane są wyjątkowo (kryterium w tym przypadku stanowi ich wydawnicza rzadkość i okazjonalność).

   Dział MIEJSCOWOŚCI - zbiera piśmiennictwo w porządku alfabetycznym poddziałów - nazw miejscowości. Kryterium przydziału materiału do danej miejscowości jest obowiązujący (w 2000 r.) podział administracyjny, np. materiały dotyczące Żbikowa wykazane zostały pod hasłem Pruszków, a praca na temat XIX-wiecznego Wilanowa w granicach Warszawy. W kilku przypadkach zarejestrowano obiekty znajdujące się w miejscowościach poza wybranym terenem (jak zespoły dworskie i pałacowe Żelazowej Woli i Nieborowa) uznając, że ich związek historyczny, a współcześnie i instytucjonalny z Warszawą, na to pozwala.

   Dział NAUKA. OŚWIATA - gromadzi materiał w ośmiu poddziałach dotyczących szkolnictwa i poszczególnych szczebli nauczania, konkretnych dyscyplin nauki, działalności instytutów naukowych, towarzystw, indywidualnego dorobku uczonych. W poddziałach : Szkoły średnie i zawodowe i Szkoły wyższe i pomaturalne - zgromadzony materiał prezentowany jest w alfabetycznej kolejności nazw i patronów szkół.

   Dział PRAWO - zawiera trzy poddziały: Prawo administracyjne (dotyczące aktów prawnych i zarządzeń lokalnego szczebla administracyjnego), Sądownictwo, wymiar sprawiedliwości - tu mieszczą się także materiały odnoszące się do procesów politycznych z lat Polski Ludowej. Procesy te, w powszechnych emocjach społecznych odbierane jako przykład bezprawia, są jednak dowodem specyficznego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości tego czasu. Poddział : Więzienia, obozy - prezentuje dokumenty o tematyce historycznej i współczesnej.

   Dział SPOŁECZEŃSTWO - obejmuje szeroki blok zagadnień socjologicznych i demograficznych. Zebrany materiał prezentuje zarówno tematy ogólne, jak i szczegółowe, dotyczące określonych grup ludnościowych, różnorodnych form aktywności społecznej, różnego stopnia zorganizowania (rodziny, grupy celowe, organizacje młodzieżowe, polityczne i in.). Mieszczą się tu też informacje o wydawnictwach dotyczących przejawów patologii społecznej, przestępczości, problemów pracy, poszczególnych grup zawodowych, działalności charytatywnej itp.
W dziale materiał rozłożony został w ośmiu poddziałach. Poddział Ludność - w tematycznych (nie logicznych) podziałach trzeciego stopnia wyodrębnia następujące grupy : Cudzoziemcy ; Bezdomni ; Dzieci i młodzież ; Niepełnosprawni ; Żydzi. Poddział Organizacje - przedstawia materiał dotyczący klubów, organizacji młodzieżowych, politycznych i życia politycznego, organizacji zawodowych, wszelkich towarzystw historycznych i współczesnych. Poddział Patologia społeczna - gromadzi informacje związane głównie z problemem alkoholowym i narkomanią, natomiast Przestępczość, akty terroru - dokumentuje przypadki różnego rodzaju jawnego wejścia w kolizję z prawem. Do poddziału Pomoc, opieka społeczna - za- kwalifikowano również materiały dotyczące wszelkich fundacji (obok działań charytatywnych poszczególnych osób i grup zorganizowanych). Pozostałe poddziały nie wymagają komentarza.

   Dział SPORT - zbiera dokumenty na temat Dyscyplin sportowych, Klubów sportowych, Obiektów sportowych.

   Dział SZTUKA - liczy dziesięć poddziałów. Jako jedyny, poza działem OGÓLNYM, wyodrębnia materiał biograficzny. Szyk a/z porządkuje dokumenty w alfabetycznej kolejności opisywanych osób (tu : aktorów). Do działu SZTUKA włączono również materiały na temat rzemiosła artystycznego.

   Dział ŚRODOWISKO NATURALNE - systematyzuje zebrany materiał w sześciu poddziałach. Zagadnienia dotyczą kolejno : klimatu, roślinności, wód, zanieczyszczeń środowiska i koncepcji jego ochrony, rezerwatów oraz zwierząt (także domowych).

   Dział TURYSTYKA. WYPOCZYNEK - zbiera piśmiennictwo dotyczące aktywnych form wypoczynku.

   Dział URBANISTYKA - w siedmiu poddziałach zgromadzono dokumenty dotyczące większych i mniejszych zespołów urbanistycznych (bez względu na ich funkcje). Poddział : Dzielnice, osiedla jurydyki - porządkuje materiał wg nagłówków nazw dzielnic-gmin Warszawy. Nazwy opisywanych osiedli wykazane są w indeksie. Poddziały : Cmentarze ; Parki, ogrody, zieleńce ; Place ; Ulice, drogi - szeregują opisy często wg nagłówków - nazw obiektów

   Stosunkowo niewielki Dział WOJSKO - gromadzi materiał w dwóch zbiorach. Nagłówkiem został wyróżniony poddział Budownictwo obronne. Wykazuje on dokumenty dotyczące fortów, twierdz, obiektów wojskowych. Wśród materiałów znalazły się i te, które dotyczą Cytadeli. Choć nigdy nie pełniła ona funkcji obronnych, jest tak w odczuciu społecznym postrzegana.

   Dział WYZNANIA. ŻYCIE RELIGIJNE - dzieli logicznie zbiór na : Religię katolicką i Religie niekatolickie (poszczególne nazwy wyznań w indeksie).

   Dział ZDROWIE reprezentuje zagadnienia związane z funkcjonowaniem placówek służby zdrowia i personelem medycznym. Tu znajdują się również dokumenty na temat stanu zdrowotnego ludności i wiadomości o występowaniu poszczególnych chorób.

Opis


   Przeważającą część opisów sporządzono z autopsji. O przejęciu opisu z innych źródeł czytelnik jest informowany w adnotacji.
W "Bibliografii" występuje kilka kategorii opisu bibliograficznego. Wydawnictwa zwarte opisane są wg II stopnia szczegółowości.1) Prace niesamoistne wydawniczo - oddzielna praca, rozdział, ustęp - podobnie, lecz najczęściej z opisem skróconym (np. bez numeru ISBN). Opis wydawnictw ciągłych sporządzono wg PN-N-01152-022), opis artykułów wg PN-N-01152-2.3)

   Recenzje, bez podania ich tytułów indywidualnych, rejestrowane są wraz z dokumentem recenzowanym. Wszystkie skróty zastosowane w adresie i cytacie wydawniczej rozwiązano w wykazie skrótów.
   W zasadzie wszystkie opisy są adnotowane. W części są to adnotacje wyjaśniające, w części wskazujące, zastosowano również adnotacje zawartościowe.
   Skrótami "oprac.", "red.", "rec.", wyróżniono rodzaj odpowiedzialności osób. By nie mnożyć wskaźników - autorów wstępu, posłowia, wyboru, współautorów, traktuje się jak autorów tekstów głównych.



1) PN-82/N-01152.01. Opis bibliograficzny - książki
2) Janowska Maria : Opis bibliograficzny wydawnictw ciągłych (interpretacja postanowień PN-N-01152-02). Warszawa Bibl. Narod. 1996
3) Janowska Maria : Opis bibliograficzny artykułów (interpretacja postanowień PN-N-01152-2). Warszawa Bibl. Narod. 1997